Filozof

Filozof sözcüğü philos (sevgi) ve sofia (bilgelik) sözcüklerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Yani bilgeliği seven kişi anlamındadır. Kullanım açısından ise anlamı felsefe ile uğraşan, felsefe yapan kişidir. İlk Çağ Felsefesi tarihine bakılacak olursa, öne çıkan filozof tipi, hayatın en yüksek gayesini bilgide bulan, bilmek için yaşayan ve edindiği bilgileri davranışlarının temeli yapmaya çalışan bir kişiliktir. Eski kültürlerde bulunan şamanlık, kâhinlik gibi tanrı ile kul arasında aracılık yaptığına inanılan kişilikler Thales (650–548), Empodekles( 495–435) gibi filozofların temsil ettiği felsefi sistemde yerini araştırma ve düşünceye bırakır. İlk Çağ felsefesi tarihinde zuhur etmiş birçok filozof çoğu kez peygamber, ermiş ve kutsal kişiliklerle de özdeşleştirilebilmiştir. Bu kişiler, aynı zamanda fizikçi ve bilim adamı hüviyetini de taşımışlardır. Bu filozoflar, öğretmek ve öğrenmek gayesiyle bir araya gelmiş bilimsel çalışmaya kendisini adamış filozof örneğini sergilemişlerdir. Bu döneme ait filozoflar, siyaset alanında da öne çıkan bir porte sunmuşlardır. Yine bu dönemde, başlangıç filozoflarından farklı olarak, Anaxagoras, ( 500–428) ,Demokritos ,(460–360)ve sonrada Aristoteles (384–322) ’ te görüldüğü üzere dış çevreden çok bakışını kendi düşünce dünyasına çevirmiş olan bir bilgin, araştırmacı filozof örneklerine rastlamaktayız. Daha sonra hayata daha çok yönelmiş, pratik filozof, erdemli bir yaşama sanatçısı, eğitici bir filozof modeli gelişmiştir. Sokrates böylesi bir filozof tipinin en önemli temsilcisi sayılmıştır. Nihayet, Batı’nın bilimi ile, Doğu’nun dini kültlerinin karşılaştığı Yunan felsefesinin son döneminde daha çok din coşkusu ile dolu olan ve kurtuluşu öğütleyen bir filozof tipi ortaya çıkar. İlk dönemi itibariyle filozof, doğa filozofudur. Daha sonra, ilgi insana yöneldiğinde, Tanrı, insan ve doğayı ilgi sahası edinen filozof ortaya çıkmaktadır. Aristoteles’in bilgi çevresinde oluşan zengin bilgi birikimi, bilimlerin tek tek bağımsızlığına yol açtığı gibi, her bilgi dalı hakkında müstakil çalışmalara yol açmıştır. Bu döneme ait filozof, bilimlerin ayrımlaşmasının neticesinde ortaya çıkan bu karmaşada kendini uğraşı alanı olarak, evren ve hayat ile ilgili genel sorunlara adamıştır. Aristoteles’ten sonraki filozof, doğru yolu ve yaşayışı arayan ve öğreten bir öğreti geliştiren kişilik olmuştur. Ortaçağ Felsefesi Tarihi, de İlk Çağ Felsefe Tarihinde olduğu üzere farklı filozof örneklerine sahiptir. Hıristiyanlığın Batı’da ki egemenliğinin başladığı 3.yüzyılın başında Antik Yunan Düşüncesinin etkisi devam ediyordu. Çiçeron, Epoktehus, gibi Romalı filozoflar, daha çok siyaset ve hukuk felsefesini öne çıkarırken, Yunan kültürü ile yetişen bilgin ve filozoflarda Platon,(428–347), Aristoteles ve Stoa felsefesinin izinden gidiyorlardı. Ammanious Saccas,(172-242) ve öğrencisi Plotinus ( 205–270)’un kurdukları Yeni Eflatunculukta bu döneme rastlar. İslam filozoflarının din ve felsefeyi uzlaştırma çabalarının bir benzeri de Yahudi kelamcıların Platon ve Stoa felsefelerine duydukları ilgide gözlemlenebilir. Özellikle Philon,(25–50)Yahudi kelamıyla felsefeyi uzlaştırma çabasını gözetmekteydi. Benzer tutumları Hıristiyan filozofları da göstermekteydi. Kendilerine Kilise Babaları denilen Clement,(ö.215) ve Tertullian( 155–230) gibi filozoflar, teslis akidesini Platon’un, Plotinos’un ve Stoacı filozofların felsefeleriyle temellendirip uzlaştırmaya çalıştılar. İlk Çağ filozofu ilkin dinden koparak, bilmek için bilme ile salt bilmeden duyulacak sevinç ile başlamış, ancak sonradan bir değişime uğrayarak, pratiğin, ahlaki ödev ve dini heyecanların hizmetine koşmuştur. Orta Çağ filozofu ise kendisine hemen işin başında, ahlaki ödev ile dini heyecan ve gayelerin yer aldığı bir görev yüklemiştir. Orta Çağ filozofuna göre, filozofun temel işlevi, duygu ve kanıda sağlam ve tartışmasız olarak elde bulunanı düşünce ile açıklığa kavuşturmak ve kavramsal olarak dile getirmek olmuştur. Orta Çağ filozofu, sistemini kurarken aslında, antik felsefenin kavramlarını işleyerek kendisine yol açmıştır. Antik felsefenin kavramlarından yararlanma Ortaçağ felsefesinde bununla birlikte iki farklı filozof tipi ortaya çıkarmıştır. Antik felsefeden devşirilen kavramlar kargaşaya yol açmış, kiliseye bağlı Augustinus’un (354–430) temsil ettiği kilise kavramına bağlı filozoflarla, kiliseyi göz önünde bulundurmayan Yeni Plâtoncu filozof tipi ortaya çıkmıştır. Kiliseye bağlı skolâstik filozof için hareket noktası Kilisenin belirlediği ilkeler iken yeni Platoncu için kişisel dindarlık esas olur. Yeni Plâtoncu filozof, cemaatı, yani kiliseyi esas almayıp, kişiyi esas aldığından kişiyi, Tanrı’ya ulaştırmayı kendine görev edinmiştir. Ortaçağda, filozofun temel ilgi alanı din iken, Rönesans’ la birlikte, filozof, kendini her türlü bağlılıktan sıyırmak, yalnız kendine dayanmak ve kendini arayıp bulmanın çabasını sergileyen bir portre çizmiştir. Rönesans filozofu, kendisini sadece deneyin ve aklın sağladığı doğrularla biçimlendirip sınırlandırırken doğruyu bulmak uğrunda savaşmış ve bunu kendisine sonsuz bir ödev olarak telakki etmiştir. Ortaçağ’ın kapalı kilise merkezli ve Latince’ nin baskın olduğu atmosferden kurtulan filozof artık Rönesans’ta kendini gizlemez. Kendi milletinin diliyle, kendi anadiliyle felsefe yapmaya başlamıştır. Ortaçağda filozoflar din adamı iken bu dönemin filozofları Skolastik okullardan ayrı bir anlayışla ortaya çıkan yeni üniversitelerin öğrencileri olmuşlardır. Modern felsefede filozofun görevi ve ilgi alanı söz konusu olduğunda , iki temel yaklaşım ortaya çıkmaktadır. Eleştirel filozoflara göre, filozofun başlıca görevi, önermeleri çözümlemek, kavramların kesin anlamlarını ve aralarındaki karşılıklı ilişkileri belirlemektir. Eleştirel filozoflar için, anlamları açıklığa kavuşturmak bir yükümlülüktür. Eleştirel filozofun işlev; kavramların doğasını sırf incelemek için incelemektir. Kurgusal felsefede filozof, değer sorunlarından, dinsel içermelerden, şiirsel anlatımlardan ve sanatsal duyarlılıklardan kaçınmaz. Kurgusal felsefe, ortalama insanın felsefenin ne olduğuna ilişkin inançlarına daha uygundur. Bu felsefe, daha az kesin olmakla birlikte daha heyecan vericidir. Dilin, açık ve mantıksal bakımdan kesin olup olmadığına bakmaksızın daha geniş manzaralar arar. Kurgunun amacı, yaşama anlam, bütünlük ve yön vermek üzere, yeterli miktarda büyük parçayı bir araya getirmektir.Bu konuda şu eserlere bakılabilir.SARUHAN,Müfit Selim,İslam Meşşai Felsefesinde Filozof,Ankara,İlahiyat Yayınları,2007 GÖKBERK, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul, 1990,s.9–137; BİRAND, Kamuran, İlk Çağ Felsefesi Tarihi, Ankara,1964,s.13vd,29vd,78; Matson, I. Wallace, A New History of Philosophy, London 1987, c. I, s. 1–30; Stanley M.Honer, Thomas, C.Hunt, Felsefeye Çağrı, s.23–25 Tunalı, İsmail, Felsefe, İstanbul,1990,s.s.26; UYGUR, Nermi, Felsefenin Çağrısı, İstanbul,1984,s.134–180 Randall, J.Jr. Buchler, Justus, Felsefeye Giriş, (Çev: Ahmet Arslan) İzmir 1989,s.2vd ;Keklik, Nihat, Felsefenin İlkeleri, Felsefeye Giriş, İstanbul, 1982. Keklik,Nihat Filozofların Özellikleri, Felsefeye Giriş, İstanbul,1983 Kutluer, İlhan , İslam’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, İstanbul,2.Baskı,2001